Przygotowanie dziecka do nauki czytania
POCZĄTKOWA NAUKA – CZYTANIE
Czytanie jest procesem , polegającym na rozpoznawaniu, identyfikowaniu i odróżnianiu wzrokiem znaków obrazów graficznych, związaniu ich z wyobrażeniem słuchowym oraz
ze znaczeniem , treścią , której są nośnikiem . Pierwszym etapem czytania jest czynność wzrokowo-motoryczna . W prawidłowo przebiegającym procesie gałka oczna wykonuje ruchy od lewej strony ku
prawej, poruszając się nieregularnymi lub regularnymi " skokami " , a rozpoznawanie znaków i obrazków odbywa się w momencie bezruchu , tzw. fiksacji . Wzrok obejmuje wtedy pewną grupę znaków po
obu stronach miejsca fiksacji , co stanowi, tzw. " pole widzenia " . W zależności od tego , jaką liczbę znaków graficznych obejmuje oko podczas jednorazowego " skoku do fiksacji , dziecko czyta ,
po literze , sylabami czy wyrazami . Podstawowym zadaniem w zakresie kształcenia u dzieci techniki czytania i rozumienia czytanego tekstu jest udrażnianie oka dziecka do ujmowania podczas ‘ skoku
" coraz większej ilości znaków graficznych . W celu osiągnięcia u dzieci umiejętności rozumienia czytanego tekstu istnieje konieczność stopniowego rozszerzania " pola widzenia " ( rozszerzanie
obszaru " ruchów skokowych " oka ) .
Istotą umiejętności czytania jest więc zdolność dziecka do tłumaczenia albo rozczytywania określonych znaków języka pisanego . Zapis graficzny odczytywany jest
w celu zrozumienia informacji przedstawionej w postaci symbolicznej . Stąd "tłumaczenie” nie powinno obejmować kolejno poszczególnych znaków , lecz ich kompleksy , mające określone znaczenie w
relacji do rzeczywistości poznawanej. Osiągnięcie tego założenia jest możliwe wtedy , kiedy dzieci nie tylko znają poszczególne znaki języka pisanego , ale także mają usprawnione oko do
wykonywania coraz większych " ruchów skokowych " . Czytanie jest dla dziecka nader trudną i złożoną umiejętnością .
Proces czytania wymaga bowiem wielu skomplikowanych czynności . Dziecko musi rozpoznać prawidłowo litery , należycie je rozróżniać , zapamiętać wzajemne
położenie tych liter obok siebie w wyrazie – wszystko to warunkuje konieczność dobrej orientacji przestrzennej oraz percepcji wzrokowej . Proces czytania wymaga także prawidłowej percepcji
słuchowej . Ucząc się czytać dziecko musi usłyszeć i zapamiętać poszczególne słowa , uświadomić sobie , że można je rozłożyć na poszczególne dźwięki , którym odpowiadają litery . Litery te i
odpowiadające im dźwięki w pewnych układach tworzą słowa .
WYRABIANIE GOTOWOŚCI DO NAUKI CZYTANIA
W procesie nauki czytania wyodrębnia się dwa etapy :
Oba te etapy różnią się znacznie miedzy sobą, jeżeli chodzi o treść działalności dzieci, ale wzajemnie się warunkują i stanowią integralną całość. Pierwszy okres to
dominacja dźwięku – głoski, w drugiej oprócz głoski występuje jej graficzny odpowiednik – litera .
Właściwą naukę czytania poprzedza jednak przygotowanie dziecka, które polega na rozwijaniu wszelkich predyspozycji niezbędnych przy kolejnych etapach
przyswajania elementarnej umiejętności czytania .
A . RODZAJE DYSPOZYCJI WARUNKUJACYCH GOTOWOŚĆ DO NAUKI CZYTANIA
Przygotowanie do nauki czytania obejmuje :
Ad.1 Podstawowym zadaniem związanym z przygotowaniem do nauki czytania jest rozwijanie i doskonalenie percepcji słuchowej dziecka.
Celem ćwiczeń słuchowych jest rozwijanie wrażliwości dziecka na rodzaj dźwięku, tempo, ton, rytm, i melodię. Ćwiczenia słuchowe prowadzi się przede wszystkim podczas
zajęć i zabaw w zakresie umuzykalniania oraz recytowania wiersza, opowiadając lub czytając utwory literackie . Na rozwijanie wrażliwości słuchowej dziecka ogromny wpływ ma mowa dorosłych , jest
bowiem pierwszym etapem kształcenia wymowy . Rozwojowi tej predyspozycji sprzyja przysłuchiwanie się głosom ptaków, szelestowi liści, dźwiękom wydawanym przez pojazdy, słyszanym z oddalenia oraz
ich różnicowanie .
Opieka nad słuchem dziecka wymaga chronienia go przed hałasem, którego dostarcza mu źle zorganizowane życie zarówno w szkole jak i w domu. Ogólna atmosfera
hałasu stale grające radio – zmniejszają wrażliwość na dźwięki szczególnie o słabym natężeniu , fatalnie wpływają na życie psychiczne dziecka, nieraz powodują stany zapalne narządów mowy ( np.
wiązadeł głosowych ). Jeżeli u dziecka występują zaburzenia percepcji słuchowej, wówczas pojawiają się specyficzne trudności w nauce czytania. Czytając, dziecko musi najpierw przełożyć
poszczególne znaki graficzne na odpowiadające im dźwięki mowy, a następnie złączyć je w dźwiękową całość, odpowiadającą danemu słowu .Wyuczenie się abstrakcyjnych liter, rozkładanie każdego
napisanego wyrazu na poszczególne znaki graficzne i przyporządkowanie tym znakom odpowiadających im dźwięków jest zadaniem trudnym dla większości dzieci, dlatego metodę literową zastąpiono metodą
wyrazową. Uczone tą metodą dziecko widząc założoną graficzną strukturę wyrazu dowiaduje się, jakiemu słowu napisany wyraz odpowiada. Dziecko może " czytać” słowa, a nawet zdania nie znając
poszczególnych liter i nie rozkładając słów na poszczególne, odpowiadające tym literom dźwięki. Nie wykonuje zatem dwu trudnych zadań, mianowicie funkcji przyporządkowania znaków graficznych
dźwiękom oraz składania z poszczególnych dźwięków złożonych dźwiękowych całości.
Oszczędzając dziecku wysiłku, związanego z wymienionymi czynnościami umysłowymi, cały ciężar zadania przesuwa się z analizatora słuchowego na analizator
wzrokowy.
Ad.2 Obok prawidłowej percepcji kształtowania dźwięków szczególnie ważne jest zdobycie przez dzieci umiejętności poprawnego mówienia zarówno pod względem dźwiękowym i gramatycznym .
Praca na rozwojem mowy dziecka zaczyna się bardzo wcześnie , bo już w okresie gaworzenia . Poprzez częsty kontakt z dzieckiem pobudzamy je do gaworzenia, aby
wydawało ono jak najwięcej i jak najbardziej zróżnicowanych dźwięków. Potem w okresie rozwoju słów uczymy wypowiadać je, pokazując jednocześnie nazywany przedmiot . Wreszcie w okresie rozwoju
zdań zaczynamy już rozmowę z dzieckiem, wzbogacając jego słownik i zwracając uwagę na formy gramatyczne. Do piątego roku życia dziecko powinno już opanować mowę pod względem artykulacyjnym, tzn.
umieć wypowiadać prawidłowo wszystkie dźwięki. Mowa powinna być na tyle rozwinięta, żeby dziecko zaczęło samo opowiadać. Opiekunowie winni pamiętać, że z dzieckiem trzeba jak najwięcej rozmawiać,
czytać mu i opowiadać, słuchać jego opowiadań i odpowiadać na zadawane pytania . Do dziecka należy mówić językiem prostym, zrozumiałym dla niego, bez zmiękczeń, unikać określeń zmiennych dla
rzeczy, które mają własne nazwy. Zdanie wypowiedziane do dziecka powinno być poprawnie formułowane pod względem budowy gramatycznej , by dziecko posiadło prawidłowy wzór do mówienia. Przyczyną
nieprawidłowej wymowy mogą też być wady organiczne lub zaburzenia psychiczne. Prawidłowa wymowa opiera się na prawidłowym funkcjonowaniu aparatu słuchowego , oddechowego i artykulacyjnego (
narządów mowy ) .
Opieka nad prawidłowym oddechem dziecka wymaga, aby powietrze, w którym przebywają było czyste, stąd konieczność organizowania jak najdłuższego pobytu na
otwartej przestrzeni, i stałego przepływu świeżego powietrza. Należy także dbać o swobodne wdychanie powietrza nosem . Celem ćwiczeń oddechowych jest kształcenie narządów oddychania : rozwijanie
pojemności płuc , kształcenie ruchów przepony . Prawidłowy oddech podczas wypowiedzi – to rytmiczny, szybki wdech i powolny długi wydech , podczas którego odbywa się wypowiedź .
Prawidłowy rozwój fizyczny dziecka wymaga także kształcenia i rozwijania mięśni narządów mowy : warg dolnej szczęki , języka ( przodu i tylnej części ),
podniebienia miękkiego, krtani. Chodzi tu o wzmocnienie mięśni i rozwijanie umiejętności różnicowania ruchów mięśni w zależności od wymawianego dźwięku . Nauczycielka pomaga dziecku w
różnicowaniu ruchów narządów mowy podczas wymawiania głosek oraz w systematycznym wzmacnianiu mięśni narządów mowy. Tym sposobem kształtuje się u dziecka prawidłowe nawyki . Roztaczając opiekę
nad narządami mowy , należy dbać nie tylko o ich kształcenie, lecz i o to, aby utrzymać je w dobrym stanie np. szkodliwy dla narządów mowy jest nadmierny krzyk, złe oddychanie ( przez usta )
itp.
Kształcenie formy dźwiękowej mowy dzieci wiąże się nie tylko z prawidłową wymową , ale i innymi technikami żywego słowa . Na plan pierwszy wysuwa się
rozwijanie prawidłowej siły głosu zależnie od sytuacji , a zwłaszcza od odległości dzielącej mówiącego i słuchacza . Inne elementy techniki żywego słowa, jak np. tempo , akcent , pauzy ćwiczymy w
naturalny sposób podczas wygłaszania przez dzieci dłuższych wypowiedzi, podczas recytacji wierszy , w toku inscenizowania lub prowadzonych rozmów.
Gdy u dziecka występują zakłócenia percepcji słuchowej to wywołują one zaburzenia rozwoju mowy . Zaburzenia mowy mogą mieć rozmaite przyczyny. Mogą wiązać się
z wadliwą budową aparatu artykulacyjnego ( warg języka, uzębienia, podniebienia ), mogą wynikać z ograniczonej sprawności ruchowej mięśni artykulacyjnych ( wadliwe czucie ruchu ), a mogą być
również spowodowane zaburzeniami funkcji analizatora słuchowego .
Aby nauczyć się nowego słowa , dziecko musi je prawidłowo usłyszeć i skojarzyć z odpowiadającymi mu desygnatami. Aby wymówić nowe słowo, dziecko musi rozróżnić
poszczególne, składające się nań dźwięki, ustalić ich kolejność, a następnie powiązać z odpowiednimi ruchami aparatu artykulacyjno-fonetycznego. Niezbędnym warunkiem prawidłowej artykulacji jest
więc dokonanie właściwej analizy poszczególnych dźwięków mowy, które po sobie następują .
Jeżeli słuchowe okolice kory mózgowej są uszkodzone lub funkcjonalnie nie sprawne, odbieranie i różnicowanie oraz syntezowanie dźwięków przebiega wadliwie.
Dzieci z zaburzeniami analizy i syntezy słuchowej poszczególne dźwięki słyszą bardzo dobrze bez względu na odległość, ale z potoku dźwięków mowy nie potrafią wychwycić ich wszystkich po kolei i
prawidłowo zróżnicować. Dzieci z zaburzeniami słuchowymi często w ogóle z opóźnieniem zaczynają mówić, a potem ich słownik mało się wzbogaca . Nie wyrównane w porę opóźnienie rozwoju mowy może
niekorzystnie zaważyć na rozwoju słowno-pojęciowego myślenia dziecka .
AD .3 Kształcenie prawidłowej wymowy ma na celu nie tylko ćwiczenie mięśni narządów mowy , rytmizacji oddechu , lecz również rozwijanie słuchu fonetycznego, tzn. umiejętności odróżniania słuchem
brzmienia głosek oraz kolejnego ich wymawiania w wyrazach .
Na czym polega analiza słuchowa ?
Fonem jest dźwiękową jednostką mowy. Fonem i głoska to prawie to samo. Jedna i ta sama głoska może być różnie wymawiana – fonem obejmuje wszystkie te warianty.
Fonem jest więc zespołem cech fonetycznych odróżniających daną głoskę od innych.
Ćwiczenia słuchu fonetycznego prowadzi się w wyznaczonej kolejności :
Rozwijanie słuchu fonetycznego odbywa się na tle czynności przygotowujących do czytania , zwanej analizą słuchową. Do tej analizy dzieci są przygotowywane
przez ćwiczenia z szeregiem dźwięków . Wyraz to szereg dźwięków . Szereg dźwięków składa się z izolowanych dźwięków , między którymi są nieuniknione przerwy . Wyraz składa się z głosek , które
płynnie przechodzą jedna w drugą i zlewają się właściwie w jeden ciągły dźwięk .
Do ćwiczeń słuchu fonetycznego i analizy słuchowej nie nadają się wyrazy zawierające upodobnienia ( łódka - wym. łutka ) ściągnięcia ( jabłko- wym. japko)
dyftongi ( autobus – wym. ałtobus ) lub zanik dźwięczności na końcu wyrazu ( sad – wym. sat ) . Nie używamy wyrazów , w których " i " pełni tylko funkcję zmiękczającą ( ziemia ) oraz wyrazów , w
których występują samogłoski nosowe i spółgłoska " j " . Ze względu na stopień trudności materiał językowy wykorzystywany w okresie przygotowawczym , jak i w czasie przyswajania przez dzieci
elementów czytania – dzielimy na kilka klas
I jednosylabowe wyrazy 2- głoskowe ( ul )
II jednosylabowe wyrazy 3- głoskowe ( las )
III dwusylabowe wyrazy 4- głoskowe ( wo-da )
IV dwusylabowe wyrazy 3- głoskowe ( o-sa )
V jednosylabowe wyrazy 4 lub 5-głoskowe ( wilk , kret )
VI dwusylabowe wyrazy 5-głoskowe ( bra-ma , pa-lec )
VII dwusylabowe wyrazy 5-głoskowe ( lal-ka )
VIII trzysylabowe wyrazy 6-głoskowe ( to-po-la )
Ucząc analizy słuchowej pamiętamy o tym, że dziecko odbiera słowo mówione nieco inaczej niż dorosły . Dorosły podświadomie kojarzy wyraz słyszany z jego
obrazem literowym – dla dziecka słyszany wyraz to dźwięk, jeden dłuższy dźwięk modulowany, tj. zmieniający barwę , brzmienie, siłę. Stąd dziecku trudno jest wyodrębnić w wyrazie jego składnik –
głoski. Analizę słuchową należy, więc prowadzić systematycznie, starannie, kontrolując opanowanie poszczególnych etapów.
Szczególne niebezpieczeństwo w analizie stanowi moment wybrzmienia pojedynczych głosek w celu wskazania składników wyrazu. Głoska wyrwana z wyrazu brzmi
inaczej niż brzmiała w wyrazie w sąsiedztwie innych głosek. Przy wybrzmiewaniu głoski mogą wystąpić tzw. przydźwięki ( k – k Y ). Stąd należy pojedynczo wybrzmiewać te głoski, które się nie
zniekształcają, gdy je wymawiać pojedynczo ( samogłoski oraz r , l , m , n , s , w , z ), jeśli można, nie wybrzmiewać głosek , lecz określać je np. " pierwsza głoska w wyrazie dom " .
Ad.4 W przygotowaniu do nauki czytania ważną rolę obok doskonalenia wymowy dziecka odgrywa usprawnianie działania analizatora wzrokowego.
Działanie analizatora wzrokowego usprawniamy przez rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej potrzebnej do rozróżniania liter. Litery są dla dzieci trudne do
rozpoznania i zapamiętania, są to bowiem znaki abstrakcyjne, różniące się między sobą tylko drobnymi szczegółami.
W procesie rozwijania spostrzegawczości wzrokowej możemy wyróżnić takie etapy :
W początkowym stadium nauczania ćwiczymy u dziecka umiejętności porównywania , odpoznawania i odwzorowywania znaków graficznych . Dziecko, które jest ogólnie
umysłowo opóźnione, nie potrafi zrozumieć symbolicznego znaczenia poszczególnych liter. Nie zdajemy jednak sobie sprawy z tego, że dziecko, które wykazuje wybiórcze zaburzenia funkcji wzrokowego
spostrzegania rozumiejąc znaczenie litery jako symbolu , nie potrafi prawidłowo posługiwać się literą jako znakiem graficznym . Znaki te są zbliżone wielkością, a często i kształtem, stąd
zróżnicowanie ich wymaga od układu nerwowego dużego stopnia precyzji funkcjonalnej .
Właściwością percepcji wzrokowej, która jest szczególnie ważna w procesie nauki czytania, jest jej kierunkowość. Aspekt kierunkowy we wzrokowym ujmowaniu
kształtów wiąże się z jednej strony z ogólnym poziomem rozwoju percepcji wzrokowej dziecka, z drugiej zaś z rozwojem jego orientacji przestrzennej .
Dziecko, które wykazuje wybiórcze zaburzenia orientacji kierunkowej przy zachowaniu dobrego ogólnego poziomu analizy i syntezy wzrokowej, ujmuje prawidłowo
nawet złożone kształty graficzne w charakterze symetrycznym, popełnia zaś błędy w ujmowaniu kształtów asymetrycznych. Dzieci z zaburzeniami kierunkowymi uporczywie mylą litery p-g , d-b , m-w
wzrokowego spostrzegania, mają poważne trudności z rozróżnianiem wszelkich kształtów. Im bardziej kształty te są do siebie zbliżone , tym zróżnicowanie ich jest trudniejsze . Nie mogą zaś
rozróżnić kształtów pojedynczych liter, dzieci te znacznie gorzej radzą sobie z graficznymi strukturami układów liter . Zaburzenia percepcji wzrokowej dziecka powinny stać się alarmującym
sygnałem do podjęcia ćwiczeń usprawniających gorzej rozwijające się funkcji .
Podstawowym warunkiem osiągania dojrzałości umysłowej i efektywnego uczenia się czytania jest zrozumienie symbolu-znaku. Ważne pozostają tu dla dziecka symbole
dźwiękowe i wizualne typu graficznego. Zastępowanie znanych treści ilustracjami , prawidłowe ich odczytywanie i kierowanie się nimi w praktycznym postępowaniu jest właściwą drogą prowadzącą
dziecko do rozumienia i posługiwania się literą, wyrazami. Proces zapoznania dzieci z symbolami prowadzi się od znaków i znaczeń bliskich, konkretnych do coraz bardziej umownych , oderwanych od
konkretu.
W grupie 6-latków symbol graficzny znajduje wszechstronne zastosowanie. Przygotowanie do nauki czytanie sprzyja wprowadzenie w codziennym życiu przedszkola
drukowanych i pisanych wyrazów oznaczających dobrze znane przedmioty lub miejsca . Służyć mają one jako wywieszki informacyjne ( telefon, dom lalki ) . Obcowanie z tego rodzaju napisami rozbudza
zainteresowanie literą i wyrazem .
Zainteresowaniu i rozumieniu przez dzieci znaczenia tekstu pisanego sprzyja także podpisywanie w obecności autorów prac plastycznych imieniem i nazwiskiem
danego dziecka , wierne notowanie jego uwag .
Starając się doskonalić funkcje warunkujące naukę czytania, należy pamiętać zawsze o tym , że podane dla dziecka zadania i ćwiczenia nie mogą być dla niego
nudne , ani męczące . Powinny interesować, bawić, zachęcać do dalszych prób. Prawidłowo rozumiany proces przygotowawczy do nauki czytania musi być realizowany na miarę możliwości dziecka z
równoczesnym rozwijaniem intelektualnych i emocjonalnych motywacji .
SPOSOBY KSZTAŁCENIA PREDYSPOZYCJI DZIECKA PRZYGOTOWUJĄCYCH DO NAUKI I CZYTANIA
Wyrabianie gotowości do czytania przebiega przez cztery etapy :
Ad. I Umiejętność wyróżniania w mowie zdań i wyrazów
Dziecko może znać wiele wyrazów, ale dopóki nie posiada umiejętności budowania z nich zdań nie ma opanowanego języka . Bowiem władanie językiem , to operowanie
dobrze zbudowanym zdaniem i równoważnikiem zdania .
Praca nad zdaniem i równoważnikiem związana jest z realizacją wszystkich działów programu wychowania . Służą do tego między innymi także ćwiczenia :
Droga do poznawania liter prowadzi przez wyodrębnienie ze zdań wyrazów, te zaś z kolei służą do wyodrębniania głoski i poznania jej odpowiednika graficznego-
litery . Praca nad zdaniem przygotowuje dziecko do analizy i syntezy słuchowej wyrazu .
Dziecko musi posiąść umiejętności :
Należy też uświadomić dziecku , że zdanie o czymś informuje i że składa się z wyrazów , które mogą być dłuższe i krótsze .
Ad. II Analiza i synteza wyrazów
Droga dziecka do nauki czytania skraca się, a proces czytania przebiega o wiele szybciej, gdy nauczy się ono swobodnie posługiwać dźwiękami własnej mowy, w
sposób prawidłowy je wymawiać , słyszeć każdy dźwięk wymawiany przez siebie i innych oraz wydzielać określony dźwięk bez względu na jego miejsce w wyrazie .
Analiza dźwiękowa wyrazu wiąże się z kształceniem słuchu fonematycznego. Wspomagana jest też przez systematycznie stosowane ćwiczenia ortofoniczne oraz
globalne odczytywanie obrazów graficznych słów i porównywanie ich z dźwiękami mowy .
Ćwiczenia ortofoniczne i fonetyczne muszą być więc realizowane łącznie, ponieważ wzajemnie się uzupełniają i warunkują .
A) Ćwiczenia usprawniające narządy mowy ( ortofoniczne )
Ćwiczenia ortofoniczne łączą kształcenie mowy dziecka z ogólnym rozwijaniem jego procesu psychicznego :
Ćwiczenia ortofoniczne wiążą się z ćwiczeniami artykulacyjnymi, które umożliwiają dziecku opanowanie techniki poprawnego mówienia, sprawne odróżnianie wszystkich dźwięków mowy zależnie lub
niezależnie od miejsca, sąsiedztwa i kolejności występowania ich w słowach .
Wyróżniamy dwa rodzaje ćwiczeń ortofonicznych i artykulacyjnych :
Wskazane jest, aby ćwiczenia prowadzone były na tekstach rymowanych gdyż
Teksty o specjalnym doborze głosek muszą budzić zainteresowanie dzieci dowcipem i komicznym zestawieniem wyrazów.
Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny :
FONEM jest jednostką dźwiękową mowy . Zatem słuch fonematyczny polega na odróżnianiu , identyfikowaniu i reprodukowaniu fonemów ( dźwięków mowy) i ich zespołów
– reprezentantów treści . Analiza i synteza wyrazu wtedy przebiega prawidłowo , gdy dziecko dźwięki mowy dobrze " słyszy " , a podobnie brzmiące precyzyjnie różnicuje . Dziecko musi nie tylko
dostrzegać , różnicować i wymawiać dźwięki w ich najróżniejszych połączeniach, lecz i analizować, klasyfikować uzyskane z analizy elementy. Musi mieć wysoko rozwiniętą wrażliwość słuchową,
posiadać tę specyficzną zdolność subtelnego odróżniania dźwięków języka – nazwaną słuchem fonematycznym .
Dziecko zostanie przygotowane do analizy słuchowej przez ukształtowanie umiejętności wyróżniania pojedynczej głoski w wyrazie, natomiast do syntezy
słuchowej przez ukształtowanie umiejętności połączenia kolejnych głosek w wyraz, połączenia jednej głoski z wyrazem , aby w wyniku powstał inny wyraz .
B) Ćwiczenia kształcące słuch fonematyczny przebiegają w następującej kolejności :
C) Ćwiczenia w rozwijaniu spostrzegawczości wzrokowej
Opanowanie umiejętności czytania uwarunkowane jest zdolnością do różnicowania dźwięków wyrazu ( analiza słuchowa ) oraz odpowiadających im liter jako znaków
graficznych ( analiza wzrokowa ).
Dobrze rozwinięte procesy analizy wzrokowej wpływają na umiejętności dostrzegania różnic i podobieństw w przedmiotach, a następnie w literach lub całych
wyrazach ułatwiając znacznie proces czytania.
Podczas ćwiczeń należy usprawniać ruchy gałki ocznej, zgodnie z kierunkami czytania : od strony lewej do prawej
D) Śpiewanie
Śpiewanie pełni funkcję służebną wobec potrzeb nauki czytania . Śpiew nie tylko wyzwala ekspresją dzieci i ożywia zajęcia, ale wyrabia sprawność narządów
mowy , uczy prawidłowego oddychania, ćwiczy dykcję oraz wyrabia słuch fonetyczny . Śpiewanie ułatwia wydzielanie głosek w wyrazie i dzielenie wyrazów na sylaby . Śpiewanki łączy się z obserwacją
i odtwarzaniem szeregu dźwięków, melodyzowanym recytowaniem pojedynczych wyrazów , zwrotów dwuwyrazowych i tekstów .
E) Budowa dźwiękowa wyrazów
Gotowość do czytania u dzieci wyrabiają ćwiczenia analizy i syntezy dźwiękowej , słuchowej i wzrokowej . W toku tych ćwiczeń dzieci odkrywają fonetyczną
konstrukcję mowy . Stosowany materiał pomocniczy ( ilustracja monotematyczna , graficzna struktura wyrazu ) umożliwia modelowanie wyrazu z równoczesnym wybrzmieniu jego kolejnych dźwięków. Tak
też poprzez samodzielne wyróżnianie wszystkich elementów fonetycznej konstrukcji mowy konkretyzuje się u dzieci trudny mechanizm analizy słuchowej , niezbędny do opanowania sztuki czytania .
Ad. III Czytanie globalne
Czytanie globalne polega na zapamiętywaniu obrazów graficznych całych wyrazów i czytaniu od razu całych wyrazów .
Czytanie globalne :
Układy ćwiczeń :
Ad. IV Rozwijanie zainteresowań u dzieci nauką czytania poprzez kontakt z książką .
Znaczenie dobrej książki w wychowaniu dziecka i jego rozwoju jest ogromne . Już program wysuwa trudne zadanie jakim jest potrzeba kształtowania intelektualnego
i emocjonalnego stosunku do książki jako źródła wiadomości i przeżyć . Przyjęte założenia można realizować przez doskonalenie umiejętności słuchania treści książek , wypowiadania się na temat
poznanego utworu , dostrzeganie w nim myśli przewodniej i sensu moralnego, wyzwolenie różnorodnych form ekspresji inspirowanej przez literaturę dziecięcą, recytowaniu wierszy, inscenizowaniu
utworów i organizowanie tematyczny wyprawek .
Książka powinna bowiem wspomagać proces zdobywania przez dziecko umiejętności czytania – przyswajania umiejętności całościowego czytania, poznawania elementów
czytania.
Inscenizowanie utworów pisanych zarówno prozą jak i wierszem mają charakter zabawy w teatr. Mogą one przyjmować formę zabawy inscenizowanej, być realizowane
techniką chińskich cieni, przygotowywane w formie rytmicznej zabawy ruchowej, widowiska lalkowego, widowiska z zastosowaniem pacynek, lizaków lub z udziałem dzieci.
Małe formy sceniczne wyzwalają naturalną i spontaniczną aktywność dziecka, pozwalają mu na wielostronne działanie, przeżywanie i poznawanie otaczającego świata
.
Przejście do wyższego etapu nauki czytania, w odniesieniu do każdego dziecka i do grupy, należy traktować indywidualnie . Podjęcie takiej decyzji zależy
jedynie od osiągnięć poszczególnych dzieci i grupy. Trudności w opanowywaniu elementarnego czytania należy przezwyciężać w pracy indywidualnej .
LITERATURA
ĆWICZENIA SŁUCHU FONEMATYCZNEGO
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE PERCEPCJĘ WZROKOWĄ ORAZ ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ