Charakterystyka dziecka pięcioletniego i sześcioletniego

wg B. Janiszewskiej

Dziecko pięcioletnie:

Dziecko sześcioletnie:

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

– jest wzrostu około 107–110 cm,

– ma niezbyt twardy kościec

i stosunkowo słabe mięśnie,

– nie usiedzi długo na jednym miejscu,

– często zmienia pozycje; podpiera się, kładzie na stoliku,

– woli pracować leżąc na podłodze niż siedzieć przy stoliku,

– lubi ruch, jest aktywny,

– ma jeszcze słaby nadgarstek,

– nie potrafi jeszcze odraczać zaspakajania potrzeb biologicznych,

– czasami staje się marudny

lub pobudzony z powodu

zmęczenia lub głodu, ale nie potrafi jeszcze uświadomić sobie tego,

– nie uświadamia sobie, że źle widzi lub źle słyszy.

Motoryka duża

– pięciolatek jest dzieckiem ruchliwym; biega, skacze, wspina się na drabinki, przeplotnie,

– huśta się na huśtawce, uczy się samodzielnego rozhuśtania się,

– ma rozwiniętą koordynację ruchów

i koordynację wzrokowo-ruchową,

– zaczyna uczyć się jeździć na

rowerze na dwóch kołach,

– zwinnie biega, skacze na dwóch nogach przed siebie,

– skacze na jednej nodze w miejscu,

– stoi przez około 15 sekund

z zamkniętymi oczami, nieruchomo na obu nogach,

– raczej nie chwiejąc się i nie wypadając z trasy, przechodzi po wąskiej dróżce o szerokości około 25cm,

– utrzymuje równowagę przy pomocy rąk,

– robi trzy przysiady samodzielnie; podnosząc się z nich, może nieco chwiać się,

– dość szybko, bez trzymania się poręczy, wchodzi i schodzi ze schodów naprzemiennie, uczy się zasad, prawidłowości,

– uczy się zwracać uwagę na inne dzieci.

Motoryka mała

– sprawnie łączy klocki typu lego, wylepia z plasteliny,

– nawleka korale na żyłkę, przykleja naklejki, przycina nożyczkami papier, drze papier na małe kawałki i wykleja nim kontury.

Czynności grafomotoryczne

– prawidłowo trzyma ołówek,

– rysuje linie pionowe, poziome

i ukośne, odwzorowuje koło, krzyżyk, kwadrat, odwzorowuje proste szlaczki,

– koloruje obrazki, wypełnia kolorem kontury,

– rysuje rysunek zgodny z podanym tematem, maluje farbami, używa pędzla

i innych przyborów.

Czynności samoobsługowe

– samodzielnie rozbiera się dość płynnie; może mieć kłopoty

z samodzielnym ubieraniem się

– je łyżką, widelcem, raczej

nie posługuje się nożem, pije z kubka, trzyma w ręce i je kanapkę, sprząta ze stołu,

– potrafi umyć i wytrzeć ręce, buzię, myje zęby pod kontrolą.

– rosną stopy i powoli zanika płaskostopie (kości stop wysklepiają się),

– wydłużają się i twardnieją kości

kończyn, rosną zęby stałe, zmieniają się proporcje ciała,

– powoli kształtuje się większa odporność na zmęczenie związane

z dłuższym przebywaniem w jednej pozycji,

– rozpoczyna się pierwszy etap

kostnienia nadgarstka (część chrząstek zamienia się w kości) – ruchy dłoni stają się bardziej odporne na męczenie;

drugi i ostatni etap kostnienia nadgarstka przypada na wiek około 10 lat – dziecko staje się zdolne do pisania w zeszycie

w jedną linię,

– poprawia się płynność i szybkość ruchów rąk – dziecko łatwiej uczy się pisania w linijkach i łączenia liter,

zaczyna także ładniej rysować, lepiej wycinać, może nauczyć się wiązania kokardki itp.

– do rozwoju kości dopasowuje

się układ mięśniowy,

– mięśnie stają się silniejsze

(wzrasta siła skurczu), są bardziej odporne na zmęczenie, wzrasta siła

zwieraczy – dziecko nie musi już tak często załatwiać potrzeb fizjologicznych,

– rozwijają się wszystkie narządy wewnętrzne; lepiej pracuje serce, płuca (lepsze dotlenienie) i jednocześnie rośnie potrzeba ruchu, zwiększa się pojemność żołądka (zmniejsza się

częstotliwość przyjmowanie

pokarmów, a zwiększa się objętość przyswajanej jednorazowo porcji),

– dzieci stają się bardziej

odporne na choroby.

Zmiany związane z płcią

– następuje początek kształtowania się trzeciorzędnych cech płciowych,

u chłopców powoli rozwija się pas barkowy, u dziewcząt pas miednicowy,

u chłopców bardziej niż u dziewcząt grubieją kości długie; do tych zmian dopasowuje się układ mięśniowy,

– pojawia się głód ruchu, ogromna potrzeba biegania, skakania, siłowania,

– dziewczynki preferują aktywność ruchową wymagającą większej precyzji,

– kościec ( także kości i mięśnie dłoni) kształtuje się około 1,5 do 2 lat, dłużej

u chłopców niż u dziewcząt, w związku

z tym dziewczynki bardziej niż chłopcy lubią rysować, wycinać, malować,

– u dziewczynek powoli zaczyna powstawać podściółka tłuszczowa.

Zmiany w układzie nerwowym

– są istotne i decydują o różnicach między dziećmi młodszymi

a starszymi,

– wydłużają się wypustki komórek nerwowych, dojrzewają drogi nerwowe,

dzięki czemu poprawia się szybkość

i dokładność przewodzenia impulsów,

wzrasta ilość połączeń nerwowych, poprawia się koordynacja ruchów,

– dojrzewają receptory zmysłów, pojawia się ostrość wzroku, wrażliwość na barwy, polepsza się zdolność odbioru bodźców słuchowych

– dzieci odbierają dokładniejsze informacje z otoczenia, dojrzewają okolice ruchowe kory mózgowej, polepsza się koordynacja i płynność (również ręki).

WŁAŚCIWOŚĆI SPOŁECZNE

– próbuje bawić się zgodnie z innymi, bez ciągłych konfliktów, bójek, skarg,

– rzadziej obraża się, złości, płacze,

– bawi się w grupce,

– zaczyna przejmować się uczuciami innych rówieśników: pociesza, pomaga, okazuje współczucie,

– tak jak inni dokucza i przezywa niektóre dzieci.

– powoli wzrasta antagonizm pomiędzy chłopcami a dziewczynkami; poczucie

my chłopaki, my dziewczyny ułatwia integrację dzieci określonej płci, akceptację własnej płci i stopniowe

uczenie się męskich i kobiecych ról społecznych,

– chłopcom mniej sprawnym dokucza się.

EMOCJE

– silne, gwałtowne, trudne do opanowania przez dziecko, zwykle krótkotrwałe; gdy zostawia się dziecko

w spokoju, to zazwyczaj mijają szybko,

– zmienne – stosunkowo łatwo płacz przechodzi w śmiech i odwrotnie,

– spontaniczne, wyraziste, nie panuje nad ekspresją,

– zaczyna rozumieć, że rodzice

przyjdą po nie do przedszkola,

– zaczyna liczyć się z rówieśnikami

i chcąc się z nimi bawić, coraz rzadziej

obraża się, złości, płacze,

– zaczyna przewidywać reakcje

dorosłych.

– sześciolatek ma mniej dojrzały układ nerwowy niż siedmiolatek i z tego powodu silniej reaguje emocjonalnie,

– wszystkie emocje, te pozytywne,

a tym bardziej negatywne oraz duża liczba różnorodnych bodźców, stanowią dla organizmu ogromny wydatek

energetyczny,

– rozregulowuje się jego funkcjonowanie (staje się płaczliwe, drażliwe, nieznośne,

agresywne itp.) – można pomoc mu, dostarczając mu owoców, kawałka czekolady, kanapkę itp. (glukoza

i magnez) oraz stwarzając sytuacje ułatwiające wyciszenie się – elementy relaksacji.

WŁAŚCIWOŚĆI PSYCHICZNE

Uwaga

– jest mimowolna, krótkotrwała,

niepodzielna,

– koncentracja uwagi jest tak silna na ważnym dla dziecka zadaniu, że nie odbiera wówczas innych bodźców.

Pamięć

– jest mimowolna, mechaniczna, krótkotrwała.

Spostrzeżenia dotykowe

charakteryzują się tym że:

– dostarczają informacji dotyczących powierzchni rożnych rzeczy i sprzętów oraz takich zależności, jak: większe mniejsze, dalej-bliżej, wyżej-

-niżej, głębiej- płyciej, ciężej-lżej.

Spostrzeżenia wzrokowe

przejawiają się tym, że:

– na obrazkach pięciolatek

spostrzega do kilkunastu elementów,

– spostrzega w sposób na tyle

analityczno- syntetyczny, że potrafi: różnicować kształty liter drukowanych, cyfr i kształty podstawowych figur

geometrycznych,

– potrafi konstruować proste budowle według załączonego wzoru,

– spostrzega od 5 do około 8 różnic między podobnymi obrazkami,

– spostrzega podstawowe części człowieka.

Spostrzeżenia słuchowe

pięciolatka charakteryzują się tym, że:

– rozumie czytany tekst,

– lubi słuchać, kiedy mu się czyta

– w wyuczonym wierszu odtwarza rymy,

– potrafi podzielić zdanie na

trzy- czterowyrazowe części,

– potrafi podzielić wyraz na dwie, trzy sylaby,

– po pewnym treningu potrafi wydzielić samogłoskę i spółgłoskę

w nagłosie,

– nie wyodrębnia jeszcze głosek

w wygłosie

– potrafi tworzyć i odtwarzać

proste rymy.

Myślenie

– pięciolatek ma duże trudności

z przyswajaniem informacji dotyczących przestrzeni i czasu,

ale zna i różnicuje pory roku,

– potrafi porównywać przedmioty, kształty ze względu na ich różnice lub podobieństwa,

– potrafi klasyfikować biorąc pod uwagę dwa, trzy kryteria

– myśli często w sposób skojarzeniowy,

– myślenie życzeniowe jest zwykle dla dziecka myśleniem prawdziwym,

– w myśleniu nie uwzględnia jeszcze przekształceń materiału.

Myślenie matematyczne

– dziecko pięcioletnie przelicza zbiór składający się z około 10 elementów,

– ostatni liczebnik odnosi do wielkości zbioru,

– potrafi na polecenie dokładać

i zabierać,

– rozumie pojęcia: więcej, mniej, tyle samo,

– nie rozumie jeszcze pojęć: o tyle więcej, o tyle mniej, tyle razy mniej lub więcej.

Mowa

– prawidłowo wymawia głoski,

– nazywa przedmioty, czynności

sytuacje, potrafi je opisać przy pomocy przymiotników,

– wypowiada się zdaniami,

– rozumie treść poleceń,

– pyta o nieznane słowa.

Uwaga jest jeszcze

– mimowolna, tzn. bodźce z otoczenia odwracają uwagę od tego, co dzieje się na zajęciach; czas uwagi jest ciągle jeszcze krotki (ok. 15 min.),

– dziecko nie potrafi skupić się na wykonaniu kilku czynności jednocześnie,

– dość silna koncentracja uwagi szybko wywołuje zmęczenie.

Przeważa wciąż pamięć

– mechaniczna, dlatego nowe treści powinny być często powtarzane

i utrwalane z wykorzystaniem wielu zmysłów.

Ruch

– sześciolatek ma jeszcze słaby kościec

i słabe mięśnie, musi często zmieniać pozycje.

Myślenie

– większość dzieci nie ma jeszcze

ukształtowanej odwracalności myślenia, nie potrafi odwrócić procesu przekształceń,

– nie ma jeszcze ukształtowanych pojęć czasowych.

Pisanie

– dzieci mają wciąż silne napięcie mięśniowe rąk, palców, nadgarstka,

przedramienia, barków,

– ruchy rąk u większości dzieci nie są jeszcze płynne,

– występuje geometryzacja i brak precyzji.

Stosunki przestrzenne

– dzieci mają jeszcze kłopot z oceną stosunków przestrzennych, np.: prawo,

lewo, obok, za,

– wymagają wielu ćwiczeń typu zabawowego, które ułatwią późniejsze spostrzeganie.

Słuchanie

– dzieci zdolne są do podziału zdania na wyrazy, do analizy, syntezy sylabowej wyrazu, do wysłuchania głosek w nagłosie.

Spostrzeżenia zmysłowe

i wyobrażenia

– dominuje myślenie przedoperacyjne, konkretno- wyobrażeniowe. 

– dojrzewają struktury kory mózgowej odpowiedzialne za czynności typowo szkolne,

– poprawia się wzrokowe i słuchowe spostrzeganie analityczno- syntetyczne,

– dojrzewają te struktury kory mózgowej, które odpowiedzialne są za procesy myślowe; obserwuje się początki myślenia konkretno- wyobrażeniowego operacyjnego na konkretach,

– dojrzewa cały układ nerwowy

w tym kora mózgowa, dzięki czemu poprawia się zdolność do skupiania uwagi (początki uwagi dowolnej)

i poprawia się zdolność zapamiętywania; lepsza jest pamięć trwała, sprawniej przebiegają procesy pobudzania

i hamowania.