Percepcja słuchowa

Podstawowe umiejętności szkolne takie, jak czytanie i pisanie wymagają nie tylko dobrego spostrzegania i umiejętności odwzorowywania liter, ale również zdolności wyodrębniania dźwięków z potoku mowy. Gdy dziecko ma z tym trudności mówimy o zaburzeniu percepcji słuchowej.

Zaburzenia takie występują w wypadku osób z uszkodzeniami słuchu fizjologicznego, czyli w wypadku niesłyszenia dźwięków z otoczenia, np. płynących ze zbyt dużej odległości albo zbyt cichych (osoby niesłyszące lub niedosłyszące). Jednak nie tylko wtedy. Z zaburzeniem percepcji słuchowej możemy się też spotkać u dzieci, które nie cierpią na żaden rodzaj niedosłuchu. Dzieje się tak ponieważ, aby nauczyć się poprawnie czytać i pisać ze słuchu konieczne jest wyodrębnianie poszczególnych głosek (tzw. analiza słuchowa) oraz scalenie pojedynczych głosek w całość (synteza słuchowa). Za te umiejętności odpowiedzialny jest tzw. słuch fonematyczny (mowny). Warto również wspomnieć, że warunkiem poprawnego przebiegu tych czynności jest prawidłowa pamięć słuchowa. Dzieci z uszkodzonym słuchem fonematycznym mogą prawidłowo słyszeć poszczególne dźwięki, ale nie potrafią wyróżnić ich z potoku słów.

To powoduje czasem opuszczanie głosek w wyrazach, ich zamianę, trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących; pólka - bułka, dzień - cień. Czytanie jest nierytmiczne i powolne, często również rozumienie tekstu jest słabe, ponieważ cały wysiłek dziecka skupia się na stronie technicznej czytania.

Procesy analizy i syntezy słuchowej doskonalą się wraz z wiekiem dziecka. Dzieci trzyletnie potrafią różnicować słowa mające zbliżona strukturę dźwiękową. Pod koniec wieku przedszkolnego funkcje te osiągają pełną samodzielność i zaczynają działać jako nieświadoma czynność umysłowa.

Pewne symptomy i nieprawidłowości w funkcjonowaniu percepcji słuchowej można czasem dostrzec już u młodszych dzieci przedszkolnych w nieprzyswajaniu treści wierszyków, piosenek, w nieumiejętności powtarzania dłuższych zdań i rozumienia poleceń. Wynika to z gorszej pamięci słownej i analizy słuchowej tekstów słownych.

Percepcję słuchową dziecka można doskonalić, dzieje się to przede wszystkim w toku sytuacji naturalnych: zabaw, rozmów, ponadto można zastosować szereg ćwiczeń doskonalących te umiejętności, a będących jednocześnie dla dziecka świetną zabawą.

Przykłady ćwiczeń usprawniających percepcję słuchową:

• rozpoznawanie odgłosów zwierząt
• rozpoznawania przedmiotów na podstawie dźwięków (pęk kluczy, garnek, klocki drewniane, szklanka, folia itp.)
• rozpoznawanie osób na podstawie barwy głosu
• dobieranie w pary przedmiotów o jednakowym brzmieniu - np. puszki słuchowe
• rozróżnianie tempa w połączeniu z zabawą ruchową - szybko - bieg, wolno - marsz
• zabawa w "głuchy telefon"
• tworzenie wyrazów na tę samą sylabę
• segregowanie obrazków wg pierwszych głosek
• układanie rymowanek

Opracowanie Agata Szajer